Έργα σκαλισμένα στο ξύλο

Ξυλογλυπτική η τέχνη που θαυμάζουμε

Της Σοφίας Διγενή-Κολιοτάση

Το έθιμο του στολισμού του Επιταφίου θέλει τις νέες γυναίκες, τις ανύμφευτες κυρίως, της κάθε ενορίας να ξενυχτούν στολίζοντας τον ξυλόγλυπτο επιτάφιο με κάθε λογής μυρωδάτα ανοιξιάτικα λουλούδια.

Αυτό το έθιμο έγινε αφορμή για να μιλήσουμε για μια τέχνη που προάγει τον πολιτισμό μας και αναδεικνύει έργα υψηλής αισθητικής φροντίδας.

Η Ξυλογλυπτική είναι η τέχνη της απεικόνισης πάνω σε ξύλο διαφόρων μορφών ή καλλιτεχνικών σχεδίων. Αποτελεί μία από τις αρχαιότερες και περισσότερο διαδεδομένες τέχνες σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ξυλόγλυπτα έργα συναντάμε στους ναούς της Χριστιανοσύνης. Ωστόσο, την ξυλογλυπτική ως τέχνη μάς την αναφέρουν ο Όμηρος και ο Θεόκριτος.

Σύμβολα ζωντανής πίστης

Οι Χριστιανικοί ναοί είναι μόνιμες εκθέσεις έργων ξυλογλυπτικής τέχνης. Ο κ. Δημήτρης Μπήλιας, γνώστης της τέχνης, με εκατοντάδες έργα σε ναούς, αφού πολλά από αυτά έχουν τη σφραγίδα της εταιρείας Σ. ΔΕΝΑΞΑΣ - Δ. ΜΠΗΛΙΑΣ Ο.Ε., μας είπε ότι: "Τα τέμπλα είναι κατά την επιστημονική ορολογία σκαλισμένα «εἰς ἔξεργον ἀνάγλυφον»". Το πελεκημένο ξύλο παρουσιάζει σκηνές της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, την άμπελο με τα σταφύλια, πουλιά, φυτά και πρόσωπα. Tα πουλιά (τα οποία συμβολίζουν την αγάπη), οι λύκοι και τα λιοντάρια (που συμβολίζουν τη δύναμη), ο σταυρός (που συμβολίζει τον κύκλο της ζωής) και οι άγγελοι (που συμβολίζουν τους φύλακες και τους προστάτες). Η εκκλησιαστική ξυλογλυπτική άνθισε στις αρχές του 16ου αιώνα όταν το ψηλό ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο καθιερώθηκε. Παραδείγματα δυναμικής έκφρασης στο ξύλο μπορούμε να δούμε σκαλισμένα σε εικονοστάσια, δεσποτικούς θρόνους, άμβωνες, μανουάλια, στασίδια, πόρτες, κουβούκλια επιταφίων.

Στα πιο καλοδουλεμένα τέμπλα υπάρχουν και ολόκληρες σκηνές από την Αγία Γραφή (θυσία του Αβραάμ, Μυστικός Δείπνος, Αποκεφαλισμός του Ιωάννου, Πρωτόπλαστοι) και από τα Συναξάρια των Αγίων (Ο Άγιος Ευστάθιος, πού τοξεύει το σταυροφόρο ελάφι, σκηνές του μαρτυρίου της Άγιας Παρασκευής, …) καθώς και μορφές των οποίων το νόημα δε μπορούμε να εξηγήσουμε σήμερα. Αυτό που μας γοητεύει, όμως, είναι το ξύλο ως υλικό, όσο και ο τρόπος με τον οποίο η αγάπη και η επιδεξιότητα ενός καλλιτέχνη μπορούν να μεταβάλουν τα βασικά χαρακτηριστικά του και να το μετουσιώσουν σε σύμβολο ζωντανής πίστης και καλλιτεχνικής ομορφιάς.